Op facebook maakt Bas Jongenelen zich vrolijk over een passage in De Volkskrant. Hij schrijft "De stagiaire bij De Volkskrant kan nog wel een taallesje gebruiken, want ze denkt dat 'je' de derde persoon is." Op de bijgaande foto staat een deel van een artikel waarin staat: Roman praat veel in de derde persoon. "Weer bij je ouders gaan wonen is lastig. Je voelt je buitenspel staan en minderwaardig omdat je niet in staat bent om voor jezelf te zorgen."En dan voegt Bas de typische snedige schoolmeesteropmerking toe: "Stop dit artikel maar niet in je portfolio, meid!"
Bas heeft natuurlijk gelijk, 'je' is grammaticaal gezien de tweede persoon, daar is geen speld tussen te krijgen. En ik zou de eerste moeten zijn om hem bij te staan in zijn kruistocht om een juist gebruik van de grammaticale terminologie in de omgangstaal te bewerkstelligen. Maar toch: het is het gelijk van de schoolmeester, en de didactiek van de liniaal op de vingers. Wat leren we daarvan?
Stel dat de stagiaire grammaticaal correct had geschreven: Roman praat veel in de tweede persoon, dan was het toch eigenlijk ook niet helemaal goed geweest. Want als hij zegt Je voelt je buitenspel staan, dan bedoelt hij natuurlijk niet dat de stagiaire (op dat moment de aangesproken persoon) zich buitenspel voelt staan. Hij gebruikt wel de grammaticale tweede persoon, maar dan in een onpersoonlijke betekenis (een tijdje geleden ook wel het Koeman-je genoemd, als in Je bent hier natuurlijk erg blij mee).
Ik kan wel snappen dat een journalist dit als 'derde persoon' omschrijft. Het gaat wel over de eerste persoon, maar doordat het in de tweede persoon geformuleerd is, wordt het onpersoonlijker waardoor het lijkt alsof het over iemand buiten het gesprek gaat. Tja, welke persoon is dat?
Hebben we daar eigenlijk al wel een goede term voor (los van de omslachtige omschrijving onpersoonlijk gebruik van de tweede persoon)? De term Koeman-je is natuurlijk niet geschikt voor de eeuwigheid, dus hoe noemen we dit? De onpersoonlijke persoon? De generieke persoon? De algemene persoon? Ik vind alles goed, maar tot de taalkundigen het eens zijn over een term en daar een taallesje bij gemaakt hebben en dat in hun portfolio hebben gestopt kun je een stagiaire eigenlijk niet naar een taallesje verwijzen.